#3 Fruit telen

In deel drie van de serie gaan we verder waar artikel #2 ophield, en zoomen we in op een aantal leuke initiatieven op het gebied van duurzame landbouw. In de tuinbouw, om specifiek te zijn. Om nóg specifieker te zijn: fruitteelt in de regio Utrecht. Van de bodem tot de takken valt er veel te vertellen over fruitteelt. In deze vorm van landbouw zijn veel ontwikkelingen gaande die hun steentje bijdragen aan gezonde voedselvoorziening in de toekomst. En daar houden we van! Plus: hebben we wat leuke voorbeelden van producenten die het dus wel echt goed lijken te doen? (spoiler alert: ja!

Regio Utrecht is bij uitstek dé regio waar fruit wordt geteeld, en omdat we bij Local2Local wel van lekker dicht bij huis houden, onderzoeken we de fruitbomen waarvan hun roots in deze regio liggen. Verdeeld over vier onderdelen van fruitteelt: de bodem, de wortels, de takken en de keten – ontleden we fruitteelt in regio Utrecht en kijken we naar hoe biologische landbouw en lokale voedselvoorziening oplossingen biedt voor misschien wel de grootste uitdagingen van deze tijd. 

Bodem
In het ontleden van fruitteelt werken we van onder naar boven. Een gezonde bodem is essentieel in fruitteelt. Zo essentieel, dat we er lang over kunnen uitwijden, maar dat is eigenlijk al gebeurd, namelijk in mijn eerste artikel. Specifiek voor de fruitteelt in Utrecht ligt het er een beetje aan waar je bent, wat er onder je voeten ligt. Dat klinkt niet onlogisch, toch? Net ten zuiden van de Lek begint de Betuwe, waar de bodem zeer geschikt is voor fruitteelt. Door de diep doorwortelbare grond en een rijk bodemleven is de grond ideaal voor fruitbomen. Niet alleen de bovenlaag (bovenste 25 cm, waar de meeste wortelvorming plaatsvindt) van de grond is rijk aan organische stoffen, ook daaronder is veel organische stof te vinden. Vooral bij fruit is dit belangrijk: hoe beter de aanvoer van voedingsstoffen, hoe minder druk er op bemesting komt te liggen. (Brouwer & Timmermans, 2012)

Maar: wat noordelijker gelegen wordt de grond al wat kleiachtiger. Hier komt dus meer werk aan te pas. Fruitteler William Pouw uit Schalkwijk zegt hierover: “Onze basisbemesting is compost. We hebben hier hele zware kleigrond en een goede afwatering is dan heel belangrijk. Wij proberen de bodemstructuur met compost te verbeteren, zodat het water snel verdwijnt en het bodemleven zijn werk kan doen.”  

De wortels
Fruitboomgaarden die hun wortels in de provincie Utrecht hebben gezet, dragen hun hele eigen historie met zich mee. Kaarten uit de 19de eeuw lieten zien dat praktisch elk dorpje werd omgeven door een gordel aan hoogstamboomgaarden. Het was rond dit tijdstip dat fruitteelt begon wortel te schieten. Boerderijen legden de boomgaarden voornamelijk aan voor het kweken van vruchten, om op akkerbouw aan te vullen, door een crisis in de landbouw. Hiervoor was het kweken van fruit voornamelijk iets wat in kloostertuinen en adellijke huishoudens gebeurde. Koeien en jongvee liepen er toen vrij in rond. Geinige anekdote: niet alle fruitproducenten waren daar even blij mee, aangezien het vee zich soms vol vrat met fruit dat van de bomen was gevallen en al lichtelijk aan het gisten was geraakt. Hierdoor raakten de koeien een tikje dronken, en gaven ze minder melk… (Utrechtaltijd, g.d.)

De takken
Vanaf de wortels kruipen we verder omhoog. In Nederland, en specifiek in regio Utrecht zijn de hoogstamboomgaarden door de jaren heen weer populair geworden. De ecologische waarde van hoogstamfruitbomen is groot; insecten, vogels, vleermuizen en knaagdieren kiezen hoogstamfruitbomen als leefomgeving. Daarnaast staan alle hoogstamboomgaarden in het voorjaar vol in de bloesem, wat de regio heel aantrekkelijk maakt voor toeristen. Regio Utrecht mag trots zijn op het unieke karakter van de regio dat grotendeels wordt bepaald door de hoogstamboomgaarden. Goed nieuws kwam onlangs voor de organisatie Kleine Landschapselementen: er is maar liefst €500.000 beschikbaar gesteld voor de aanleg van kleine landschapselementen waar hoogstamboomgaarden onder vallen! Met deze gift van de Provincie kunnen de cultuurhistorische, recreatieve en ecologische waarden van het landschap worden teruggebracht, die de afgelopen jaren onder druk zijn komen te staan. 

De keten
Wanneer de appel of peer dan uiteindelijk van de boom wordt geplukt, komt deze terecht in de keten. De keten is de weg die een product aflegt van productie tot consumptie. Met Korte Ketens probeert Local2Local voedselvoorziening in de toekomst een duurzaam perspectief te bieden. Dit gebeurt door de verbinding tussen boeren en burgers in ere te herstellen. De producten van boeren kunnen zo bijvoorbeeld op lokale markten worden afgezet. Het fundament voor een regeneratief voedselsysteem en een transparante keten wordt daarmee gelegd. Meer over Korte Ketens vind je in het artikel van volgende week, in het vierde en laatste artikel van de serie.

Zijn er dan bijvoorbeeld toffe Korte Keteninitiatieven, en bedrijven die zich al richten op duurzamere vormen van land/tuinbouw? Jazeker, en Local2Local zou Local2Local niet zijn als we een paar gave samenwerkingen zouden zijn aangegaan met dit soort bedrijven. Biologische Boomkwerkerij Korneland, bijvoorbeeld. Door intensieve samenwerking met andere kwekerijen kan boomkwekerij Korneland biologische bomen leveren die skalwaardig zijn (voorzien van het ekokeurmerk) en bomen die op dezelfde wijze geteeld worden van bedrijven die in omschakeling zijn, van regulier naar biologisch. 

Of, wat dacht je van het graan van biodynamische boerderij Zonnespelt? Als pionier in biodynamische akkerbouw wordt al 1975 in de Flevopolder verschillende soorten spelt verbouwd, die bekend staat om zijn gezonde eigenschappen. 

Of de eieren van Vreeland, die erkend zijn als Groene Hart Streekproduct. De kippen beschikken over 12 hectare grond waar zij lekker rond kunnen rennen, zowel binnen als buiten. De eieren die de familie Meijer, het kloppende hart achter Vreeland eieren, leveren, zijn verser dan vers: ’s ochtends gelegd, ‘s middags geleverd. Dit is natuurlijk mede mogelijk gemaakt door het verkorten van zo’n voedselketen. Door korte ketensamenwerking brengt je een product waarbij de boer een goede prijs krijgt, en weet de consument wat ‘ie eet. Voor meer toffe producenten waar Local2Local mee samenwerkt, kijk hier eens rond.

Volgende week duiken we in het afsluitende artikel dieper in de korte keten. Onder het mom van “Never waste a food crisis!” trekken we het eten-uit-de-korte-ketendossier open. Waar komt dat geluid vandaan, dat de coronacrisis nodig was om de transitie naar meer korte ketensamenwerking te versnellen? Wil je dat weten, mis de volgende update op de Local2Local-website dan niet!

Bronnen:
Brouwer, G. en Timmermans, B. (2012). Bemesting biologische fruitteelt. DLV-Plant/Louis Bolk Instituut.
Krommerijnlandschap (2019) Aanleg kleine landschapselementen.
William Pouw (2020) Over ons.
Utrechtaltijd (g.d.) Fruitige geschiedenis.